Πολλά ειπώθηκαν για τα Ολιγοθέσια Δημοτικά Σχολεία στο προτελευταίο Νομαρχιακό Συμβούλιο και μάλιστα αρκετά απ’ αυτά ήταν εντελώς απαξιωτικά για τον τύπο του Σχολείου και τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία λειτουργίας των.
Γι’ αυτό και αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω κι εγώ την ταπεινή μου άποψη, καθώς και τις απόψεις κάποιων ειδικών επιστημόνων που έχουν ασχοληθεί ενδελεχώς με το θέμα, στη δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε ο Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών κ. Φιλιόπουλος, τον οποίο και θέλω να συγχαρώ και δημόσια για τη θετική του στάση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο, όπως επίσης και τον κ. Νομάρχη και όλους τους κ. Νομαρχιακούς Συμβούλους που υποστήριξαν τη λειτουργία των ολιγοθέσιων σχολείων.
Αφού πρώτα ορίσουμε ότι ολιγοθέσιο είναι το σχολείο εκείνο στο οποίο εργάζονται έως 3 εκπαιδευτικοί με διδακτικά καθήκοντα πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι διδάσκουν τα διδακτικά αντικείμενα τουλάχιστον δύο διαφορετικών τάξεων και υπάρχει συνύπαρξη και συνδιδασκαλία δύο τουλάχιστον διαφορετικών ηλικιακών βαθμίδων, επομένως και τάξεων, μέσα στην ίδια σχολική αίθουσα. Θέλω κατόπιν να σας ενημερώσω ότι γνωρίζω, πιστεύω, αρκετά τα ολιγοθέσια σχολεία, μιας και η σχέση μου μ’ αυτά κρατάει πολλά χρόνια…. Ήμουν σ’ αυτά 6 χρόνια ως μαθητής, είμαι σ’ αυτά 17 χρόνια ως εκπαιδευτικός και 8 χρόνια ως γονιός, αφού και τα δυο μου παιδιά φοίτησαν σε ολιγοθέσιο σχολείο, και αισθάνομαι υπερήφανος για όλη μου αυτή τη διαδρομή και με τις τρεις ιδιότητες!
Αυτό, λοιπόν, που θα ‘θελα να διατυπώσω ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές, είναι ότι τα ολιγοθέσια σχολεία είχαν, έχουν και θα έχουν μια τεράστια προσφορά εκπαιδευτική, πολιτιστική, κοινωνική και εθνική, όχι μόνο για τους μαθητές τους αλλά και την ευρύτερη τοπική κοινωνία της υπαίθρου. Αποτελούν σήμερα τη μοναδική ελπίδα για τους κατοίκους των χωριών, για το ότι μπορεί «να ξημερώσει» για τα χωριά μας μια καλύτερη μέρα, να σταματήσει αυτός ο κατήφορος της ερήμωσης και της εγκατάλειψης. Είναι γι’ αυτούς μία ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον που το δικαιούνται. Αν κλείσουν τα σχολεία, τότε σίγουρα πεθαίνει γι’ αυτούς και η τελευταία ελπίδα.
Βέβαια τα περισσότερα απ’ αυτά πιστεύω ότι είναι γνωστά στους περισσότερους, είτε συμφωνούν, είτε διαφωνούν. Αυτό που θέλω εγώ να κομίσω σαν καινούριο στη δημόσια διαβούλευση, σαν νέο στοιχείο, είναι το γεγονός ότι αυτό που αρκετοί το θεωρούν δεδομένο, ότι δηλαδή τα ολιγοθέσια σχολεία υστερούν σε σχέση με τα πολυθέσια σχολεία, δεν είναι αληθές. Όχι, κύριοι, τα ολιγοθέσια σχολεία δεν είναι κατώτερα των πολυθέσιων. Ούτε στις επιδόσεις των μαθητών τους, ούτε στην αλληλεπίδραση μαθητών με τους συμμαθητές τους και το δάσκαλο, ούτε στην κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών τους. Τουλάχιστον αυτό αποδεικνύουν πρόσφατες επιστημονικές έρευνες και αυτό υποστηρίζουν έγκριτοι ειδικοί επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με το θέμα.
Πιο συγκεκριμένα:
Οι πρώτες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1935-1975 τόσο στη Δ. Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ κατέληξαν στην πλειοψηφία τους στο συμπέρασμα ότι οι μαθητές των ολιγοθέσιων σχολείων είχαν χαμηλότερη επίδοση συγκριτικά με την επίδοση μαθητών των πολυθέσιων Σχολείων. Οι εκτιμήσεις αυτές οδήγησαν στην κατάργηση πολλών ολιγοθέσιων σχολείων εκείνη την περίοδο. Οι έρευνες, ωστόσο, αυτές επιστημονικά κρίθηκαν ανεπαρκείς γιατί δεν είχαν λάβει υπόψη τους το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονταν τα σχολεία και δεν ήταν συστηματικές.
Οι πρώτες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1935-1975 τόσο στη Δ. Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ κατέληξαν στην πλειοψηφία τους στο συμπέρασμα ότι οι μαθητές των ολιγοθέσιων σχολείων είχαν χαμηλότερη επίδοση συγκριτικά με την επίδοση μαθητών των πολυθέσιων Σχολείων. Οι εκτιμήσεις αυτές οδήγησαν στην κατάργηση πολλών ολιγοθέσιων σχολείων εκείνη την περίοδο. Οι έρευνες, ωστόσο, αυτές επιστημονικά κρίθηκαν ανεπαρκείς γιατί δεν είχαν λάβει υπόψη τους το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονταν τα σχολεία και δεν ήταν συστηματικές.
Νεότερες έρευνες, κυρίως από το 1980 και έπειτα, που οργανώθηκαν και διενεργήθηκαν με επιστημονικότητα, συστηματικότητα και μεθοδολογική εγκυρότητα, απέδειξαν την ύπαρξη μιας διαφορετικής εικόνας των ολιγοθέσιων, διαπιστώνοντας μεταξύ των άλλων ότι η ατμόσφαιρα του ολιγοθέσιου προσφέρει θετικότερο-μαθησιακό περιβάλλον τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς, αλλά και ότι όπου υπάρχει συνδιδασκαλία τάξεων δεν επηρεάζεται αρνητικά η επίδοση των μαθητών. Καταλήγουν δε στη βασική διαπίστωση ότι το ολιγοθέσιο σχολείο μπορεί να είναι αποτελεσματικό αν χρησιμοποιεί κατάλληλες μεθόδους και διαμορφώσει κατάλληλη οργανωτική δομή (Ιωάννης Φύκαρης, Διδάκτορας).
Αντίθετα οι ίδιες έρευνες απέδειξαν ότι αυτό που επηρεάζει τη σχολική επίδοση των μαθητών είναι το επάγγελμα των γονέων, το επίπεδο εκπαίδευσής τους και ο αριθμός των μελών της οικογένειάς του, σε όλους τους τύπους των σχολείων. Όλα αυτά όλα είναι συμπεράσματα επιστημονικής έρευνας που έγινε σε 13 γεωγραφικά διαμερίσματα και σε 125 ολιγοθέσια και 42 πολυθέσια σχολεία. Οι γενικές εκτιμήσεις αυτής της έρευνας είναι ότι τα Ολιγοθέσια Δημοτικά Σχολεία έχουν τη δυναμική να παρέχουν ουσιαστική εκπαίδευση (Ιωάννης Φύκαρης, Διδάκτορας).
Ισχυρίζονται ακόμα μερικοί ότι στα ολιγοθέσια σχολεία η αλληλεπίδραση των παιδιών με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους είναι αρκετά περιορισμένη, λόγω του μικρού αριθμού παιδιών και ότι αυτό μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην κοινωνική ανάπτυξη αυτών των παιδιών. Έρευνες ωστόσο που έγιναν στην Ελλάδα (π.χ. Καψάλης, 2001, 2002· Φύκαρης, 2002) αλλά και το εξωτερικό (π.χ. Galton et al., 1980· Gray & Feldman, 1997· Galton et al., 1998) δεν συμμερίζονται αυτά τα επιχειρήματα. Αντίθετα υποστηρίζουν ότι τα ολιγοθέσια σχολεία είναι εφάμιλλα των πολυθέσιων σχολείων. Οι έρευνες αυτές διενεργήθηκαν σε τάξεις που ήταν ενταγμένες σε ολιγοθέσια (μονοθέσια, διθέσια) και πολυθέσια δημοτικά σχολεία της ηπειρωτικής (Αρκαδία, Κορινθία) και της νησιωτικής Ελλάδας (Χίος).
Τα συμπεράσματα αυτών των ερευνών δείχνουν ότι δεν ευσταθούν οι ισχυρισμοί πως η αλληλεπίδραση των μαθητών των ολιγοθέσιων σχολείων υστερεί σε σχέση με αυτή των μαθητών των πολυθέσιων σχολείων. Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις οι μαθητές αλληλεπιδρούν περισσότερο με το δάσκαλο και τους συμμαθητές τους στα ολιγοθέσια σχολεία.
Τα αποτελέσματα αυτά όμως δεν μας λένε ότι ο ένας τύπος σχολείου υπερτερεί έναντι του άλλου. Αντίθετα μας λένε, ότι θα πρέπει να τα προσεγγίζουμε έχοντας κατά νου ότι τα ολιγοθέσια και τα πολυθέσια σχολεία μπορούν να προσφέρουν το ίδιο καλές ή κακές υπηρεσίες στους μαθητές τους.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι χρειάζεται να αναθεωρήσουμε τη στάση μας απέναντι στα ολιγοθέσια σχολεία σε σχέση με τα επιχειρήματα που έχουν διατυπωθεί, ότι δηλαδή η αλληλεπίδραση και η κοινωνικοποίηση των μαθητών τους μπορεί να υστερεί.
Ο Ιωάννης Λαζαρίδης, Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., θεωρεί ότι το Ολιγοθέσιο Σχολείο έχει τα παρακάτω πλεονεκτήματα:
1. Με τις σιωπηρές εργασίες των μαθητών, τα ολιγοθέσια σχολεία παρέχουν περιθώρια για ουσιαστική αυτενέργεια, εμπεδώνουν νέες γνώσεις και γεννούν ενδιαφέροντα για παραπέρα μάθηση, γιατί τα παιδιά καθώς βρίσκονται στην αυτή αίθουσα, ακούν τα μαθήματα των άλλων τάξεων και έχουν έτσι ανάλογες γνωστικές περιέργειες.
2. Με την συμφοίτηση μαθητών διάφορων ηλικιών στην αυτή αίθουσα, με τις ομάδες δραστηριοτήτων Ευέλικτης Ζώνης, που συγκροτούνται από μαθητές όλων των τάξεων και με τις ευκαιρίες κοινών παιχνιδιών εορτών και εκδρομών, τα σχολεία αυτά έχουν άριστες ικανότητες να καλλιεργήσουν ηθικές και κοινωνικές αρετές στους μαθητές των (προστασία και βοήθεια των μεγαλυτέρων προς τους μικρότερους, σεβασμός των μικρότερων προς τους μεγαλύτερους, αδελφική αγάπη, φυσική παιδική κοινότητα, με την μετακίνηση και την διατήρηση στο σχολείο της αυθόρμητης παιδικής συντροφιάς στο χωριό ή στην κοινότητα.)
3. Με την παραμονή του ίδιου δασκάλου πολλά χρόνια στο αυτό σχολείο και με την παρακολούθηση από τα παιδιά μαθημάτων, για πολλά επίσης χρόνια, από τον ίδιο δάσκαλο, τα ολιγοθέσια σχολεία έχουν την ευχέρεια να ασκήσουν βαθιά επίδραση στις ψυχές των μαθητών με την προσωπικότητα του δασκάλου όταν μάλιστα αυτός είναι φορέας πάθους παιδαγωγίας, όπως οφείλει να είναι ο δάσκαλος των ολιγοθέσιων σχολείων.
Και 4. Την ομαλή ένταξη αλλοδαπών - παλιννοστούντων μαθητών.
Εγώ θα πρόσθετα και ένα πέμπτο πλεονέκτημα, πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι το ολιγοθέσιο σχολείο δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα εξατομικευμένης διδασκαλίας.
1. Με τις σιωπηρές εργασίες των μαθητών, τα ολιγοθέσια σχολεία παρέχουν περιθώρια για ουσιαστική αυτενέργεια, εμπεδώνουν νέες γνώσεις και γεννούν ενδιαφέροντα για παραπέρα μάθηση, γιατί τα παιδιά καθώς βρίσκονται στην αυτή αίθουσα, ακούν τα μαθήματα των άλλων τάξεων και έχουν έτσι ανάλογες γνωστικές περιέργειες.
2. Με την συμφοίτηση μαθητών διάφορων ηλικιών στην αυτή αίθουσα, με τις ομάδες δραστηριοτήτων Ευέλικτης Ζώνης, που συγκροτούνται από μαθητές όλων των τάξεων και με τις ευκαιρίες κοινών παιχνιδιών εορτών και εκδρομών, τα σχολεία αυτά έχουν άριστες ικανότητες να καλλιεργήσουν ηθικές και κοινωνικές αρετές στους μαθητές των (προστασία και βοήθεια των μεγαλυτέρων προς τους μικρότερους, σεβασμός των μικρότερων προς τους μεγαλύτερους, αδελφική αγάπη, φυσική παιδική κοινότητα, με την μετακίνηση και την διατήρηση στο σχολείο της αυθόρμητης παιδικής συντροφιάς στο χωριό ή στην κοινότητα.)
3. Με την παραμονή του ίδιου δασκάλου πολλά χρόνια στο αυτό σχολείο και με την παρακολούθηση από τα παιδιά μαθημάτων, για πολλά επίσης χρόνια, από τον ίδιο δάσκαλο, τα ολιγοθέσια σχολεία έχουν την ευχέρεια να ασκήσουν βαθιά επίδραση στις ψυχές των μαθητών με την προσωπικότητα του δασκάλου όταν μάλιστα αυτός είναι φορέας πάθους παιδαγωγίας, όπως οφείλει να είναι ο δάσκαλος των ολιγοθέσιων σχολείων.
Και 4. Την ομαλή ένταξη αλλοδαπών - παλιννοστούντων μαθητών.
Εγώ θα πρόσθετα και ένα πέμπτο πλεονέκτημα, πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι το ολιγοθέσιο σχολείο δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα εξατομικευμένης διδασκαλίας.
Θέλω ακόμα να σας ενημερώσω ότι ολιγοθέσια σχολεία δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Ολιγοθέσια σχολεία υπάρχουν σ’ όλο τον κόσμο και σε καμία περίπτωση δε σκέφτονται να τα κλείσουν. Αντίθετα για τη βελτίωση της λειτουργίας τους έχουν ξεκινήσει και βρίσκονται σε εξέλιξη δύο πανευρωπαϊκά προγράμματα μελέτης και ενίσχυσης των ολιγοθέσιων σχλείων, στα οποία συμμετέχουν και ελληνικά ολιγοθέσια σχολεία και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το ένα είναι πρόγραμμα MU.S.E. (Multigrade School Education) (σχολική Ολιγοθεσιακή εκπαίδευση) που αντιπροσωπεύει μια ενσωματωμένη συνεργατική προσπάθεια να υποστηριχθούν οι δάσκαλοι στα ολιγοθεσιακά σχολεία σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες (Φινλανδία, Ελλάδα και Ισπανία). Και το άλλο το πρόγραμμα NEMED (NEtwork of Multigrade Education) που πρόκειται για ένα διεθνές δίκτυο, το οποίο φέρνει σε επαφή εκπαιδευτικούς, παιδαγωγούς και ερευνητές από 10 ευρωπαϊκές χώρες που έχουν κοινό ενδιαφέρον για την έρευνα, την ανάπτυξη και την υποστήριξη της εκπαίδευσης σε ολιγοθέσια σχολεία. Ενώ στην Ελλάδα υπάρχει και λειτουργεί το ΔΙΑΣ (Δορυφορικός Ιστός Απομακρυσμένων Σχολείων) με σκοπό να παρέχει υποστήριξη και επαγγελματική κατάρτιση στους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν σε ολιγοθέσια σχολεία απομακρυσμένων και δυσπρόσιτων περιοχών της ελληνικής επικράτειας αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητες που προσφέρουν όλες οι υφιστάμενες ευρυζωνικές τεχνολογίες (περιλαμβανομένων των δορυφορικών) για τη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος που υπάρχει ανάμεσα στα αστικά κέντρα και την περιφέρεια.
Το ελληνικό Ολιγοθέσιο Δημοτικό Σχολείο, λοιπόν, δείχνει ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες εκπαιδευτικές απαιτήσεις και σε καμία περίπτωση δεν υπολείπεται του πολυθέσιου. Χρειάζεται, ωστόσο, ενίσχυση και δημιουργία μιας σύγχρονης προοπτικής, η οποία για να επιτευχθεί απαιτείται αλλαγή της αντίληψης των ιθυνόντων της εκπαιδευτικής πολιτικής.
Προς την κατεύθυνση αυτή μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά η κατάλληλη βασική εκπαίδευση των δασκάλων για διδασκαλία σε Ολιγοθέσια Δημοτικά Σχολεία με τη δημιουργία ειδικής κατεύθυνσης στα τμήματα αυτά, συνδυαστικά με τη συνεχή και συστηματική επιμόρφωση των εργαζομένων δασκάλων στα Ολιγοθέσια Δημοτικά Σχολεία. Επιπλέον πρέπει να τονισθεί η ανάγκη επέκτασης της έρευνας για τη διερεύνηση και άλλων παραμέτρων που αφορούν το συγκεκριμένο σχολικό τύπο, κυρίως όμως απαιτείται η αλλαγή αντίληψης που προωθεί ως μόνη και ενδεδειγμένη λύση την κατάργηση των σχολείων αυτών, προς χάριν μιας «πολυθέσιας Δημοτικής εκπαίδευσης» για την ανωτερότητα ή την αποτελεσματικότητα της οποίας δύσκολα κανείς μπορεί να αποφανθεί.
Για να εκπληρωθούν τα παραπάνω, όμως απαιτούνται: πλούσια μαθητική βιβλιοθήκη, άφθονα εποπτικά μέσα και όργανα ερευνών και χειροτεχνικής εργασίας, ποικίλα υλικά, παιδαγωγικά παιχνίδια, πρόσβαση σε Η/Υ και στο διαδίκτυο (με ευρυζωνική σύνδεση και σύγχρονη υλικοτεχνική υποδομή.) Εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσω συστήματος τηλεδιάσκεψης, αλλά κυρίων το ξανατονίζω αυτό που χρειάζεται είναι αλλαγή της αντίληψης των ιθυνόντων της εκπαιδευτικής πολιτικής. (Αλήθεια πότε θα φτάσουν οι ευρυζωνικές DSL συνδέσεις και στα χωριά των Γρεβενών; Τι έχουν να πουν γι’ αυτό οι αρμόδιοι;).
Σ’ ότι αφορά τώρα τους τοπικούς παράγοντες, αν πραγματικά ενδιαφέρονται για το καλό των μαθητών των ολιγοθέσιων σχολείων και θέλουν να τους βοηθήσουν, αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να σταματήσουν να παίρνουν μέτρα που οδηγούν στην ερήμωση των χωριών μας. Να βάλουν μια τελεία σ’ αυτήν τη φθίνουσα πορεία και να πάρουν γενναία μέτρα ανάπτυξης της υπαίθρου και ενίσχυσης των οικογενειών που ζουν σ’ αυτή κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες «φυλάττοντας Θερμοπύλες».
Σ’ ότι αφορά τους δασκάλους στα ολιγοθέσια σχολεία, αυτοί έχουν να επιτελέσουν πολυδιάστατο εκπαιδευτικό έργο, πολυπλοκότερο από το αντίστοιχο των συναδέλφων τους στα πολυθέσια σχολεία και αυτό διότι έχουν να διδάξουν σε τάξεις που απαιτούν ιδιαίτερο χειρισμό και δεξιότητες, καθώς και πολύ περισσότερες ώρες προετοιμασίας στο σπίτι. Δεν είναι λίγες οι φορές που αναγκάζονται να κάνουν και τους «εργάτες» του Δήμου προκειμένου να διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία του σχολείου τους.
Εν ολίγοις θα μπορούσα να πω ότι οι δάσκαλοι αυτοί εργάζονται με την ψυχή τους, κάνουν δηλαδή κατάθεση ψυχής και η πολιτεία αντί να τους επιβραβεύσει γι’ αυτό, αντίθετα τους τιμωρεί υποχρεώνοντάς τους να εργάζονται παραπάνω μία έως τέσσερις ώρες τη βδομάδα από τους συναδέλφους τους των πολυθέσιων σχολείων, χωρίς να αμείβονται υπερωριακά γι’ αυτές!!!
Μ’ αυτές τις λίγες γενικές σκέψεις κλείνω την επιστολή μου με την επιφύλαξη να επανέλθω……
Αργύριος Καραλιόλιος
Δάσκαλος 2/θέσιου Δημ. Σχολ. Αμυγδαλιών
karaliolio@sch.gr
Αργύριος Καραλιόλιος
Δάσκαλος 2/θέσιου Δημ. Σχολ. Αμυγδαλιών
karaliolio@sch.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου