Βούλα Παπαϊωάννου, Ανθρωπιστής Φωτογράφος

Μερικές φορές τα λόγια είναι πολύ φτωχά για να αποτυπώσουν το μέγεθος, τη βαρύτητα του έργου και της συμβολής κάποιων ανθρώπων. Τι να πει κανείς για το φωτογραφικό έργο της Βούλας Παπαϊωάννου που είναι ολόκληρη η Ελλάδα! Οι φωτογραφίες της αποτελούν ακτίδες φωτός για την εύρεση του είναι μας. Καταγράφουν την ιστορία του πληγωμένου μας τόπου. Μιας χώρας που λεηλατήθηκε ανελέητα από πολέμους, εμφυλίους, επανωτές συμφορές… Μνήμη, συγκίνηση, αλήθεια, πόνος και λύτρωση είναι οι φωτογραφίες μνημεία της Βούλας Παπαϊωάννου για να θυμίζουν τις ρίζες μας και να κραυγάζουν για τους κινδύνους του σήμερα. Συνείδηση αυτοκριτική και ζωή μέσα απ’ το θάνατο. Ό,τι χρειάζεται η χώρα μας για να υπάρξει μέσα απ’ τις λεηλασίες του σήμερα και να προχωρήσει πραγματικά μπροστά αγέρωχη όπως αξίζει στους Έλληνες. Φωτογραφίες αέναη πηγή, χνάρια που κάνουν τον άνθρωπο.

Ο Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη κ. Άγγελος Δεληβορριάς στον αποχαιρετιστήριο λόγο του χαιρέτησε τη Βούλα Παπαϊωάννου στο Α’ Νεκροταφείο με τα εξής λόγια: «Ο τελευταίος χαιρετισμός προς τη Βούλα Παπαϊωάννου είναι μία οφειλή της Ελλάδας απέναντι στον ταπεινό καταγραφέα της εποποιίας της, ένα χρέος στον ψυχικό πλούτο μιας ζωής που αναλώθηκε για να αποτυπώσει το ιστορικό βίωμα. Στην αισθαντικότητα του μεγάλου καλλιτέχνη που υπηρέτησε πιστά τη μικρή αυτή χώρα, με μια απλή φωτογραφική μηχανή στον ώμο και με τα μάτια της καρδιάς». Ο Άλκης Ξανθάκης ESFIAP, Ιστορικός Φωτογραφίας χωρίζει χρονικά το έργο της σε τρεις περιόδους της ελληνικής φωτογραφίας: «Ξεκίνησε στα τέλη της εικοσαετίας 1920-40, εργάστηκε στο κοινωνικό φωτορεπορτάζ στη δεκαετία 1940-50 και ασχολήθηκε με την καλλιτεχνική φωτογραφία τα επόμενα δέκα χρόνια. Ουσιαστικά όμως το δημιουργικό της έργο ξεκινά, με ιδιαίτερα δυναμικό τρόπο, με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου.»

Η Φανή Κωνσταντίνου, Υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, γράφει για την κορυφαία φωτογράφο: «Είμαστε στην Κατοχή, στις εφιαλτικότερες ημέρες της Κατοχής… με τον τρόμο της πείνας επάνω στα πρόσωπα, με τον κίνδυνο, με το θάνατο. Τότε έπαιρνε την φωτογραφική της μηχανή, όπως παίρνει ένας άνδρας το ντουφέκι του, το πιστόλι του και χαμένη μέσα στον κόσμο έκανε αντίσταση του ματιού της ελληνικής μνήμης. Τον καιρό που το μάτι έβλεπε μόνο με την καρδιά κι η μνήμη ήτανε η τιμή μας, το τελευταίο που μας έμεινε.» (βλ. Η Καθημερινή «Επτά Ημέρες» Η Ελλάδα του 1940-1960 Με το Φακό της Βούλας Παπαϊωάννου) «Το υλικό αυτό η φωτογράφος διαφύλαξε ευλαβικά ως το 1976 όπου ηλικιωμένη πλέον αποφάσισε να το εμπιστευθεί στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, μαζί με το σύνολο του φωτογραφικού της έργου. Δώδεκα χιλιάδες αρνητικά, πολλές φωτογραφίες και λευκώματα που ταξινομήθηκαν προσεχτικά και στη συνέχεια παραδόθηκαν στην νεότερη ιστορία του τόπου μας». Η πρώτη επαγγελματική της δουλειά πραγματοποιήθηκε το 1939 όπου αποτύπωσε κάτω από την εντολή του διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αλέξανδρου Φιλαδέλφεια, τους ελληνικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς προκειμένου να τυπωθούν επιστολικά δελτάρια (καρτ ποστάλ), με εκπληκτική ιδιαίτερη ματιά αναδεικνύοντας το κάλλος και την ιδιαιτερότητα του πολιτισμού μας. Το ελληνικό τοπίο και οι αρχαιότητες θα επανέρχονται συνεχώς στο έργο της.

Με την κήρυξη του πολέμου του ‘40’ η Βούλα Παπαϊωάννου έδωσε και αυτή τη δική της φωτογραφική μάχη μαζί με ολόκληρο τον ελληνικό λαό που αγωνιζόταν για την επιβίωση. Ο φακός της θα αποτυπώσει τον αποχαιρετισμό των στρατευμάτων, τη φροντίδα των πρώτων τραυματιών και την προετοιμασία για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών της πρωτεύουσας. Με κοινωνική συνείδηση, ανθρωπιά και μεγαλείο ψυχής θα κατορθώσει με το φωτογραφικό της φακό και την κάλυψη της Ελβετικής επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, να φωτογραφίσει τα νοσοκομεία, τους αναπήρους… τα σκελετωμένα παιδιά και τους λιμοκτονούντες ενήλικες κατά το διάστημα 1940-1944. Φωτογραφίες πραγματικά συγκλονιστικές....

Διαβάστε περισσότερα